Tegen de verdrukking in verrees aan de Benoordenhoutseweg in Den Haag tachtig jaar geleden het modernste flatgebouw van Nederland. De Nirwanaflat is opgetrokken uit beton en met meer lucht en licht dan stedelingen ooit in hun woning hadden gezien.

Voor velen geldt dit gebouw als oudste flat van Nederland. Het was de eerste flat met een betonnen constructie en met zeven verdiepingen overtrof de woontoren alles wat toentertijd voor hoogbouw doorging. Bij het jubileum van Nirwana blikt architect Rainer Bullhorst terug op dit icoon van het Nieuwe Bouwen.

Nirwanaflat
"Nederlanders houden niet van naakt beton. Beton staat bekend als koud en ongezellig'', zei Bullhorst zondag. De toeloop op Nirwana, die in 1929 werd opgeleverd, was dan ook niet groot.

Voor het ontwerp van de flat, die inmiddels op de monumentenlijst staat, tekende architect Jan Duiker. Hij leunde daarbij op de expertise die zijn collega Jan Gerko Wiebenga had opgedaan in Amerika. Daar was in die tijd een gebouwhoogte van 300 meter al bijna vanzelfsprekend. Gebouwd werd met beton, daarmee kon je sneller én hoger bouwen. Bovendien was beton goedkoop.

Het motto van Duiker was 'licht en lucht'. Elk appartement had dan ook drie balkons en veel ramen. De 24 appartementen waren allemaal op de wensen van de bewoners afgestemd. Zo liet een bewoonster op de eerste etage zich een grotere woonkamer aanmeten, omdat haar vloerkleed hier anders niet in zou passen.

Goedkoop bouwmateriaal
Zelfs met het goedkope bouwmateriaal beton moest er in het jaar van de beurskrach beknibbeld worden op dit project. Vier soortgelijke flats op het terrein vlak achter het Malieveld kwamen niet verder dan de tekentafel. De flat die de crisis wel doorstond werd in sterk versoberde uitvoering neergezet.

Dat heeft uiteindelijk alleen maar bijgedragen aan de unieke en iconische status van het pand, vindt Bullhorst. Nirwana werd met 25 meter maar half zo hoog als de architecten voor ogen hadden. Met de noodgedwongen versobering had dat echter niets te maken; 50 meter gold in de jaren twintig als veel te hoog voor het Haagse stadsbestuur.

Restauratie
Bullhorst, sinds 2007 voorzitter van de Haagse welstandscommissie, nam de Nirwanaflat twintig jaar geleden onder handen voor een grondige restauratie. "Mensen spraken in die tijd schande van de flat. Het gebouw had met de jaren een vreemde roze kleur aangenomen. Zoals een witte sok die in rode was is terechtgekomen.'' Na de onderhoudsbeurt is het pand smetteloos wit.

Oorspronkelijk was de flat bedoeld voor oud-Indiëgangers die zich comfort en luxe konden veroorloven. De naam Nirwana verwijst dan ook niet toevallig naar een oosterse spirituele gemoedstoestand van 'hogere sferen' en 'ultieme rust'.

Wat de skyline van Den Haag betreft, hoort Nirwana al lang niet meer tot de 'hoogste sferen'. En met al het verkeer voor de deur is niet elk appartement meer even 'ultiem rustig'. Maar met Nirwana heeft Duiker - ondanks de recessie - geschiedenis geschreven in de Nederlandse architectuurgeschiedenis.