Het huis van de gemeente Peel en Maas in Panningen is verkozen tot meest energieopwekkende gemeentehuis van Nederland. Dit gemeentehuis kent een opmerkelijk innovatieve ijsverwarming: de energie die vrijkomt bij het bevriezen van een ondergronds ijsreservoir wordt gebruikt om het gebouw te verwarmen.

Dat was niet het enige waar het gemeentehuis goed op scoorde, want dankzij goede monitoring wordt gestuurd op veel factoren waardoor het een gezond kantoor genoemd kan worden. De winnaar kreeg uit handen van juryvoorzitter Maurits Groen – duurzaamste persoon van 2015 – de nieuwe draai-trofee voor meest energieopwekkende gemeentehuis van Nederland overhandigd. 

“Het gemeentehuis van Peel en Maas is een prettig, gastvrij en duurzaam”, oordeelt de jury in haar rapport. “Van de akoestiek waren wij erg onder de indruk: zelden bezochten wij een gebouw met zo veel open ruimtes en gemengde functies waar het zo stil en rustig is.” Bij het ontwerp en de bouw van het nieuwe gemeentehuis was de lokale gemeenschap nauw betrokken. “Het is heel mooi om te zien dat er al in de ontwerp- en bouwfase zoveel contact is gezocht met de lokale gemeenschap. Het gevolg is dat burgers niet alleen voor burgerzaken, bouwvergunningen en jeugdzorg in het gemeentehuis terecht kunnen, maar ook om een boek te lenen bij de bibliotheek of om een kop koffie te drinken. Inwoners en ondernemers zijn trots op hun gebouw, dat zij mede hebben vormgegeven.”

IJsverwarming

Volgens de jury is het Huis van de Gemeente Peel en Maas ‘een van de meest efficiënte gebouwen van Nederland’. “Dat begint al met het feit dat de fusiegemeente een bestaand gebouw heeft gekozen als nieuw gemeentehuis. Daarnaast heeft het 55 werkplekken per 100 mensen: dat is heel efficiënt. Iedere vierkante meter die je niet hoeft te bouwen, is het meest energiezuinig.”

Bijzonder innovatief en duurzaam is de ‘ijsverwarming’. “Dit technische hoogstandje zorgt voor verwarming en koeling op een bijzondere manier: de energie die vrijkomt bij het bevriezen van een ondergronds ijsreservoir wordt gebruikt om het gebouw te verwarmen. De kou wordt in de zomer gebruikt om te koelen”, aldus de jury. “Dat een gemeente verder durft te gaan dan een ‘gewone’ warmte-koudeopslag laat zien dat de organisatie voorop wil lopen op het gebied van duurzaamheid en energieopwekking.”

Het slimme gemeentehuis

Tenslotte wordt er in het gebouw van alles gemonitord: de temperatuur, luchtvochtigheid en het CO2-gehalte worden per ruimte gemeten. “Het is uitzonderlijk dat er zoveel data wordt verzameld en dat er op deze manier op wordt gestuurd”, vindt de jury. “Wij hebben dit bij andere gemeentehuizen niet zo uitgebreid gezien.” Het gevolg hiervan is dat er altijd frisse, gezonde lucht is. Klachten als hoofdpijn, droge ogen en vermoeidheid worden daardoor voorkomen en medewerkers zijn alerter en productiever. “Kortom: een terechte winnaar die wat ons betreft veel meer aandacht verdient. Zelf zijn ze nogal bescheiden, maar wat ze in Panningen hebben gedaan is erg bijzonder en vooruitstrevend.”

Energieopwekkend

Gebouwen zijn verantwoordelijk voor 36 procent van de CO2-uitstoot in Nederland. Maar de term ‘energieopwekkend’ gaat over veel meer dan alleen het milieu. de beoordeling ging het daarom vooral om de samenhang tussen vijf elementen.

1. Gezond

Is er voldoende licht, lucht en groen? Is de akoestiek prettig? Zijn er natuurlijke, gezonde materialen gebruikt? Nodigt het gebouw uit tot bewegen en gezond eten? In een gezond gebouw is het prettig vertoeven, is minder ziekteverzuim en zijn mensen productiever.

2. Sociaal

Is het gebouw goed toegankelijk en gastvrij? Kun je elkaar makkelijk ontmoeten, kennis delen, nieuwe ideeën ontwikkelen, creëren? Voel je je welkom en kun je er goed ontspannen? Wat is de relatie met de directe omgeving, kunnen buurtbewoners ook profiteren van het pand? Een sociaal gebouw is inspirerend, dynamisch en zorgt ervoor dat het geheel meer is dan de som der delen.

3. Energie

Hoe duurzaam is het gebouw? Is het CO2-neutraal, wekt het energie op voor eigen gebruik of misschien zelfs de hele wijk? Een duurzaam, energieopwekkend gebouw bespaart kosten, verhoogt zijn eigen waarde en is onderdeel van de identiteit van een organisatie.

4. Circulair

Welke materialen zijn gebruikt, waar komen die vandaan en waar gaan die aan het einde van hun levensduur naartoe? Put het gebouw natuurlijke bronnen uit of is het onderdeel van een circulaire economie? Wie is eigenaar van wanden, tapijt, klimaatinstallaties en meubilair – de gebruiker of de leverancier? Een circulair gebouw is flexibeler en toekomstbestendiger.

5. Slim

In hoeverre speelt het gebouw in op de behoeften van zijn gebruikers? Hoe wordt het gebruik gemeten en wat gebeurt er met deze data? Werkt de klimaatinstallatie op basis van de hoeveelheid CO2 in de lucht? Gaan de lichten uit als er niemand is? Zijn de ruimtes flexibel in te delen? Is het onderhoud aangepast aan hoe het gebouw wordt gebruikt? Een slim gebouw organiseert de activiteiten in het gebouw op een efficiënte, duurzame manier en zorgt daarmee voor lagere kosten en betere service.

De verkiezing van meest energieopwekkende gemeentehuis is een initiatief van de nieuwe draai – een platform dat met een nieuw perspectief naar gebouwen kijkt en kennis en ervaring deelt over leefbare omgevingen. Uit tien genomineerden en stemming van het publiek kwam een top 2, die door een multidisciplinair team van deskundigen (het E-team) is bezocht en beoordeeld. Naast het juryoordeel weegt de stem van de gebruiker zwaar. Uit gesprekken met ambtenaren en bezoekers van de gemeente, bleek dat gebruikers van het gemeentehuis Peel en Maas het gebouw allemaal met een 8 of 9 beoordeelden.

Bron: de nieuwe draai