GACS komt eraan. Gebouwautomatisering- en controlesystemen is wet- en regelgeving die vanaf 1 januari 2026 ingaat. Ja, het is een verplichting waar je aan moet voldoen, maar er is nog weinig aandacht voor de kansen die samenhangen met het invullen van deze verantwoordelijkheid. Dat gaan we veranderen. In dit artikel richten we ons op wat de GACS voor jou als gebouweigenaar en gebouwgebruiker positief kan veranderen.

Voor Roderik Müller, business development manager en Ben Veenstra, technisch consultant bij SPIE Nederland en lid van de werkgroep GACS vanuit Techniek Nederland, TVVL en FHI opgezet, zijn de voordelen van GACS overduidelijk. Die beginnen volgens Ben bij kostenbesparing en energie-efficiëntie. “Dat is al een hele belangrijke pijler, als we kijken naar de klimaatdoelstellingen om CO₂-uitstoot te verminderen en energie te besparen. We weten dat minstens 75 procent van de gebouwen in Nederland niet energie-efficiënt zijn. Een belangrijke oorzaak is dat er na de oplevering van panden onvoldoende aandacht is voor de exploitatiefase. En daar ligt juist diverse vormen van waarde en rendement.”

Door de juiste metingen en dataontsluiting te realiseren, worden foutdetectie en rendementverlies gesignaleerd. “Door adequate bijsturing ligt optimalisatie in bijvoorbeeld verwarmen en koelen in het verschiet”, gaat Roderik verder. “En door optimale regeling van temperatuur, luchtkwaliteit en verlichting, zorg je voor meer gebruikerscomfort. Dat kan weer leiden tot hogere tevredenheid en productiviteit bij gebouwgebruikers. Door met GACS aan de slag te gaan krijg je meer inzicht in onderhoud en assetmanagement. Daardoor zet je de eerste stappen naar continuous commissioning en datagedreven optimalisaties. Je werkt er ook mee aan veiligheid én compliance. Zie het als een tool, die je helpt om aan het waardebehoud van je vastgoed te werken en bedrijfscontinuïteit te realiseren.”

Inzicht krijgen, actie ondernemen

In dat laatstgenoemde kader kunnen we niet anders dan de actualiteit netcongestie noemen. Bedrijven lopen tegen de barrières op van een vol elektriciteitsnet en kunnen hierdoor bijvoorbeeld geen uitbreiding realiseren of duurzaamheidsaanpassingen doen aan het wagenpark. Hierdoor ontstaat vertraging bij verduurzamingsroutekaarten en zorgt piekverbruik voor extra kosten en knelpunten. Roderik vervolgt: “Door het inzicht dat je krijgt door aan GACS te werken, ontdek je onder andere wat je energiestromen zijn en hoe je slim energieverbruik kunt plannen. Piekbelasting afvlakken, de integratie met lokale opwek en energieopslag inzetten zijn allemaal mogelijkheden.” Ben nuanceert: “Natuurlijk is het zo dat GACS over specifieke speelvelden van comfort installaties in gebouwen gaat. Maar je maakt er wel een logische verbinding mee. Bijvoorbeeld met het dynamisch gebruikmaken van energie en de slimme eigenschappen van je gebouw. Naar de toekomst toe zijn dit belangrijke onderwerpen.”

Kansen laten zien

Het slimmer maken en het digitaliseren van het gebouw komt namelijk ook terug in de Energy Performance Directive of Buildings (EPBD) IV. Ook hier staat handhaving vanaf medio 2026 op de planning. Inzetten op GACS bereid je voor op het voldoen aan wet- en regelgeving. Hier noemt  Roderik PULSE Core, dat voor integraal en datagedreven beheer zorgt en verdergaat dan alleen monitoring op Gebouwbeheersysteem-niveau (GBS). “Hiermee laten we zien waar er in de vastgoedportefeuille kansen zijn, door realtime en historisch inzicht te geven. We doen inventarisaties en consultancy, zodat eindgebruikers onder andere ontdekken hoe dichtbij duurzaamheidsambities liggen. Maar ook, wat ze nog moeten doen rondom technische aanpassingen, hoe en wanneer ze deze maatregelen treffen en in Meerjarenonderhoudsplanning (MJOP) onderbrengen. Het controlesysteem vullen we in met PULSE Core.”  

Roderik Müller: "Door het inzicht dat je krijgt door aan GACS te werken, ontdek je onder andere wat je energiestromen zijn en hoe je slim energieverbruik kunt plannen."

Belang van controlesystemen

De implementatie van gebouwbeheersystemen en automatisering is bij veel gebouwen een feit. Datzelfde kunnen we niet stellen van het tweede onderdeel van GACS: het controlesysteem. Dat lijkt nog verre van gemeengoed te zijn in gebouwen. “Dit ontbreekt in 90 tot 95 procent van de gevallen”, laat Ben weten. “Dat terwijl dit het brein van je gebouw is en in de toekomst, kijkende naar de EPBD IV, steeds belangrijker wordt. De voordelen op het gebied van comfort, duurzaamheid en sturen op energiestromen zijn duidelijk.” Daarmee is het meer dan de hoogste tijd om deze kans als eindgebruiker aan te pakken, stelt Ben: “We wisten al lange tijd dat wet- en regelgeving als GACS en EPBD IV eraan kwamen. Zorg dus dat je aan de slag gaat, dat je weet waar je staat en dat je je vastgoed toekomstbestendig maakt.”

Uitdaging van interoperabiliteit

Een laatste oproep die vanuit Roderik en Ben komt, gaat over de interoperabiliteit van systemen. Ofwel het laten communiceren van systemen, apparaten en software, zonder dat er ingewikkelde maatwerkoplossingen nodig zijn. Er schuilt ook een uitdaging, laat Ben weten. “Vanzelfsprekend moet je dit doen met voldoende veiligheid. Dat vraagt om een dialoog, zodat je duidelijk afspreekt hoe data wordt gedeeld en benut.“ En Roderik besluit: “En laat dat nu iets zijn waar we, mede dankzij PULSE Core, al jarenlang ervaring in hebben. Dus laten we het gesprek aangaan, want wij zijn er klaar voor.”

Wat is GACS?

Vanaf 1 januari 2026 moet elk gebouw dat een verwarmings- of aircosysteem heeft met een nominaal vermogen van 290 kW of meer, over een gebouwautomatiserings- en controlesysteem (GACS) beschikken. Het is een verplichting, voortvloeiend uit de EPBD III. In deze whitepaper benoemen we de kansen die samenhangen met compliant worden aan de GACS.

Tekst: Marvin van Kempen, Beeld: Duurzaam Gebouwd en SPIE Nederland