In het Rotterdamse Lloydkwartier staat een gebouw dat zich niet alleen laat lezen als een stapeling woningen, maar als een belichaamde toekomstvisie. SAWA is het eerste circulaire hoge houten woongebouw van Europa, en biedt een robuust antwoord op meerdere opgaven tegelijk: klimaatverandering, grondstoffenschaarste, woningdruk, biodiversiteit en sociale fragmentatie. 

Wat meteen opvalt: het voelt anders. Ondanks dat het gebouw pas net is opgeleverd, leeft en ademt het al. Waar je van een betonnen huis vaak nog een thuis moet maken, voelt het hier eigenlijk meteen als thuis. 

SAWA is ontwikkeld door NICE Developers en ERA Contour, ontworpen door Mei architects and planners, en met Eneco als energieleverancier. De naam verwijst naar de sawa’s - rijstvelden in terrassen - waar in het verleden vanuit deze Rotterdamse haven schepen naartoe vertrokken. Die gelaagdheid zie je terug in het ontwerp: een gestapeld landschap van wonen, natuur en gedeelde ruimte.

Het project laat zien wat er mogelijk is als ontwerp, techniek en maatschappelijke ambitie samenvallen - en won inmiddels al een indrukwekkend aantal architectuurprijzen. Naast de aanwezige expertise in het ontwerpteam zijn acht second opinions opgehaald bij Technische Universiteiten in binnen- en buitenland (m.n. Duitsland en Zwitserland). En inmiddels geldt SAWA als “proven technology” - ook op 50 meter hoogte.

Mark Compeer van NICE Developers benadrukt tijdens de rondleiding: “Het draait niet alleen om optimalisatie van vierkante meters, maar om optimalisatie van maatschappelijke waarde.” En dat is hier geen loze belofte.

Van gasloos naar energieneutraal: een slim systeem in hout

SAWA is volledig gasloos, all-electric én energieneutraal, met een Energieprestatiecoëfficiënt (EPC) van 0. Eneco levert stadswarmte voor de verwarming en warm tapwater, koude voor ruimtekoeling en realiseerde daarnaast een systeem van “zon op afstand”: zonnepanelen die niet op het gebouw zelf liggen, maar elders binnen een straal van 10 kilometer. Op die manier kon SAWA - ondanks de beperkte dakoppervlakte - toch volledig in haar eigen energiebehoefte voorzien.

Op het dak liggen wel zonnepanelen voor de gemeenschappelijke functies: verlichting, liften, elektrische deelauto’s en -fietsen. Het koelsysteem is slim opgezet: via een droogkoeler op het dak wordt warmte afgevoerd, en een buffervat zorgt voor gelijkmatige energievraag. Als er brand uitbreekt, schakelt het koelsysteem automatisch uit ten gunste van de sprinklerinstallatie.

Elke woning heeft een eigen afrekenmeter voor warmte; de VvE beschikt over een centrale koude-meter. Zo ontstaat grip, eerlijkheid én inzicht met een slimme, compacte installatie oplossing.

Netcongestie voorkomen: anticiperen in plaats van aanpassen

In een tijd waarin de energietransitie stokt op het volle net, liep ook SAWA aan tegen de beschikbare capaciteit van de elektra-aansluiting. Toch werd vertraging voorkomen door vroegtijdige samenwerking. Eneco was vanaf de planvorming betrokken en dacht mee over slimme koppelingen en alternatieven voor het verlagen van de directe netinzet.

Het ‘zon op afstand’-concept bleek een doorslaggevende oplossing voor het halen van de energieambitie in combinatie met de beperkingen in beschikbaar dakoppervlak op eigen dak. Door op externe daken zonnestroom op te wekken en aan het gebouw toe te rekenen, werd ruimte gevonden buiten de eigen schil. SAWA laat daarmee zien dat beperkingen in dakoppervlak geen reden hoeft te zijn om stil te vallen - mits je op tijd het gesprek voert en buiten de gebruikelijke kaders denkt.

Voor andere projecten in de binnenstedelijke, gestapelde woningbouw ligt hier een belangrijke les: anticipeer op netbelasting voordat je bij oplevering klem loopt.  

Hout als drager 

Bij SAWA is hout geen duurzame toevoeging, maar het fundament van het ontwerp. De volledige hoofddraagconstructie - vloeren, kolommen, balken - bestaat uit CLT en gelamineerd hout.

Alleen de funderingspalen, het parkeerdek en de liftkern zijn van beton. En het markante “gat” in het gebouw vroeg om een compromis: niet esthetiek, maar het door RTV Rijnmond bedongen uitzicht gaf de doorslag. Om aan die eis te voldoen, werd een groot open deel uit het volume gehaald. Volledig houten kolommen zouden zó dik zijn geworden dat de ruimte verloren ging, daarom is hier gekozen voor slanke stalen kolommen. Opmerkelijk genoeg bleek het gat ook functioneel: het brengt daglicht en lucht in de smalle straat aan de noordzijde, en verzacht de stedelijke ruimte.

SAWA laat zien dat hout wél de toekomst heeft - als je systeemkeuzes durft te maken:

• CO2-opslag: De constructie slaat ruim 2.500 ton CO2 op.
• Lage uitstoot: Met bijna 220 kg CO2/m² was SAWA ten tijde van het indienen van de omgevingsvergunning nagenoeg Paris Proof.
• Gezond binnenklimaat: Hout dempt geluid, reduceert fijnstof en voelt warm en rustgevend.
• Bouwsnelheid en stilte: De hele draagconstructie werd in korte tijd gemonteerd door zes mensen — zonder zagen, hakken of boren. Dat maakte de bouwplaats uitzonderlijk stil en schoon.

De gebruikte houtsoorten komen uit Europese productiebossen, vooral uit Duitsland. Na de Tweede Wereldoorlog werden daar op grote schaal snelgroeiende sparren aangeplant voor industriële houtproductie. Veel van die bossen zijn inmiddels overvol en kwetsbaar. Kappen is daar geen verlies, maar juist een kans om ruimte te maken voor meer divers, toekomstbestendig bosbeheer. SAWA gebruikt alleen gecertificeerd hout en voor elke gekapte boom worden vier nieuwe geplant. 

Lees het volledige verslag in het E-zine.