In een dichtbevolkt land leidt bevolkingsaanwas automatisch tot verlies van ongecultiveerde natuur. Vergroening van steden en dorpen kan dit verlies enigzins compenseren. Verdere bevolkingsaanwas wordt voorspeld. Dit zal een verdere strijd om de nog beschikbare ruimte tot gevolg hebben.

Hoe minder beschikbare ruimte, hoe minder functiescheiding mogelijk is. Daarom nu liever geen hardnekkig onderscheid meer tussen wonen, werken, verkeer en recreatie. Helaas zijn veel wetten, besluiten en regelingen nog steeds gebaseerd op deze functiescheiding.

Toenemende strijd 

Willen we de beschikbare ruimte beter benutten, om onder meer de woningnood terug te dringen, dan moet de bestaande wet- en regelgeving snel worden aangepast. Dit is een opdracht voor de Tweede en Eerste Kamer. Het is tijd voor een duidelijke visie, waarbij ook klimaatadaptie aan bod komt. Dan kunnen er goede besluiten worden genomen.

18.000 km dijk!

We hebben een enorme lengte aan dijken. We kunnen, door minder functies te gaan scheiden, een deel van deze lengte en de ruimte daaromheen beter gaan benutten. We kunnen wonen, werken, verkeer en recreatie combineren op en aan de dijk. Een dijk die ons, tegelijkertijd, beschermt tegen overstromingen. Dijken zullen, om de zoveel tijd, verhoogd en versterkt moeten worden.

Waarom deze dijken dan niet direct voorzien van bestrating voor recreatief, woon en werk verkeer? Zo kunnen de uitgaven verdeeld worden over meerdere kostenposten en -plaatsen. Oplossingen worden vaak gevonden door nieuwe combinaties aan te gaan. Maar naast willen en kunnen moet het natuurlijk ook mogen. En dat laatste is niet altijd het geval. Daarvoor is, naast aangepaste wet- en regelgeving, ook een goed ingeregelde overheid nodig. Een meedenkende en meewerkende dijkgraaf is in dit geval zeker welkom.

Tijd voor klimaatadaptie

Aandacht voor extreem weer is geboden. Voor lange droge en extreem hete periodes en voor lange extreem natte periodes met hevige en kortstondige neerslag met voorlopig meer smeltwater uit de bergen. Het wordt warmer, natter en droger. Voorbeeld van klimaatadaptie is het meer ruimte geven aan overstromingsgebieden voorzien van multifunctionele dijken. We kunnen aanzienlijk meer waterbuffers realiseren voor opslag van regen- en smeltwater maar ook tegelijkertijd voor recreatie, voor natte teelt en voor wonen en/of werken aan de dijk. Te denken valt aan natte teelt van vlas, hennep en rijst. Dit kan bij doorgaans stilstaand laag brak water. Vernatte grond heeft zijn voordelen zoals minder pompkosten, minder bodeminklinking, hoger grondwaterpeil en wellicht daardoor ook meer drinkwater. Dit luidt een omslag in van intensieve naar extensieve teelt. Door een aantal uiteenlopende functies te combineren en/of te veranderen krijgen we een transitie.

Paaldijkunits als inspiratiebron

We moeten meer weerstand door klimaatadaptie creëren, ook in de bouw van verblijfseenheden. De tijd is voorbij om verblijfseenheden op traditionele wijze te blijven bouwen in laag gelegen gebieden of ze moeten liggen aan een multifunctionele dijk en rusten op één of meer verhoogde funderingspalen. Klimaatadaptie in de bouw kan door het bouwen van zogenaamde ‘paaldijkunits’. Paaldijkunits zijn units voor wonen en/of werken aan een multifunctionele dijk, bij voorkeur rustend op 1 verhoogde funderings-paal. Deze manier van bouwen valt mooi te combineren met het versterken, verhogen en bestraten van bestaande dijken. Bestrating is noodzakelijk om paaldijkunits, verkeerstechnisch, te ontsluiten via de dijk. Hoe de verbinding met de dijk eruit zal komen te zien is nu nog niet duidelijk. Alles moet namelijk in overleg met de waterschappen, B & W, de provincie en het rijk. In dit rijtje past ook de dijkgraaf.

Paaldijkunits met keuzemogelijkheden

Met betrekking tot de paaldijkunits zijn er keuzes te maken; zijn deze units voor wonen en/of werken; worden ze in het water en/of op het land geplaatst; binnen- en/of buitendijks, vlak aan de rand van bestaande bebouwing of midden in het landschap; aan de kust of aan een rivier, vaart, kanaal of meer? Wordt de woon- en/of werkunit afgebouwd of bouwen we eerst een paal met een plateau erop waarna de gebruiker-eigenaar kan besluiten wat er op komt te staan?

Daarnaast zijn er andere vragen waar over nagedacht moet worden. Want: worden de units uniform door prefab of mag er voor een eigen bouwmethode gekozen worden? Gaan we biobased bouwen, of niet? Is het vloeroppervlak klein (30m² BVO) of wat groter (60 m² BVO)? Is het een tiny house of niet? Is het voor starters of voor doorstromers? Het vraagt, in ieder geval, om weinig bouwgrond. De grondquote is daardoor bijzonder laag. Dit drukt de stichtingskosten aanmerkelijk. Mochten de andere kosten meevallen dan zorgt dit wellicht voor betaalbaar wonen en/of werken.

Laten we aannemen dat maar 6 procent van de 18.000 km dijk nu direct geschikt is voor de bouw van paaldijkunits. Daarbij is uitgegaan van lintbebouwing en wel aan beide kanten. Een conservatieve schatting komt daarmee op 10.000 paaldijkunits! Het percentage en het aantal kan aanzienlijk worden vergroot door nieuw beleid. De poortwachters zijn aan zet.

Tekst: Hans Hidden