De bouwomgeving verandert. Als het aan architect Winy Maas ligt niet alleen in figuurlijke zin, maar ook letterlijk. Kleedjes waarvan je met je mobiel een tafel maakt of gebouwen die inklappen. Hij is niet bang om te dromen en te experimenteren.

Innovatie is hem niet vreemd. “Nieuwsgierigheid is fundamenteel aan ons bestaan”, vertelt Maas. “Die nieuwsgierigheid moeten we meer belonen. In onze cultuur moet meer ruimte zijn om te experimenteren. Ook in het onderwijs en de mediacultuur. Niet altijd alles gelijk afschieten.”

Innovaties om dichtheid te accepteren

MVRDV is er niet vies van om zelf in innovaties te investeren. Maas is vooral geïnteresseerd in hoe de stad van de toekomst eruit kan zien. Daarmee anticiperend op samenlevingen die we denken nodig te hebben. “Meer mensen bij elkaar op bepaalde plekken vraagt om innovaties om dichtheid te accepteren en te voorkomen dat mensen claustrofobisch worden. Om landbouw te integreren in de stad heb ik gevels nodig, waarin sla gekweekt kan worden of beesten rond kunnen rennen. De stad van de toekomst is nog dichter en compacter. De straten kunnen kleiner door andere mobiliteit. Dat hoeven geen woongebouwen zijn, maar kunnen ook gevels zijn meer met natuur.”

Nadenken en experimenteren

“Het zou mooi zijn als opdrachtgevers vaker vanaf het begin innovaties omarmen, hoewel het nog uitzonderlijk is. Eigenlijk kan het niet meer in deze tijd om dat niet te doen. De nieuwe generatie wil juist over de toekomst nadenken en daarin experimenteren. Het leven wat spannender maken. We zouden voor het voorlopig ontwerp een moment moeten hebben om over na te denken. Wat willen we eigenlijk doen? Je moet ook niet op alles gelijk willen innoveren. Maar ergens is ruimte om accenten te leggen. Die afweging moet je met de opdrachtgever maken.” 

Woningen lijmen aan buitenkant

Wat voor voorbeelden van innovaties heb je dan zelf toegepast en hoe heb je opdrachtgevers overtuigd? “Een voorbeeld zijn de woonzorgcomplexen in Amsterdam. De klant wilde 100 eenheden voor ouderen, maar die pasten niet op de aanvaardbare manier. Tijdens een eerste bespreking werd half als grap geopperd de huizen die niet pasten aan de buitenkant vast te lijmen. En zo is het uiteindelijk ook gemaakt. Natuurlijk kostte het wel wat. Nou ja, dan is er bijvoorbeeld geen geld meer voor tegeltjes binnen. Dan schilder je dat toch? De uitdaging is met elkaar de afweging maken. Hoe maak je een innoverend idee financierbaar. Elk project kan zich 1 ding veroorloven, daar ben ik van overtuigd. Niet overal hetzelfde, maar steeds weer iets nieuws.”

"Tijdens een eerste bespreking werd half als grap geopperd de huizen die niet pasten aan de buitenkant vast te lijmen." (foto: Rob 't Hart)

Kortetermijnperspectief

Is er ook een businessmodel van te maken? “Opdrachtgevers hebben in beginsel een kortetermijnperspectief. Meestal kijken ze niet verder dan 3 jaar. De aankomende generatie verlangt wellicht andere dingen dan de gevestigde orde. Zo komt er wellicht ook geld vanuit de private sector.”

Economics of beauty

Hoe krijg je opdrachtgevers toch mee om vernieuwende keuzes te maken als de terugverdientijden niet altijd hard te maken zijn? “Dat gebeurt vaak instinctmatig. Bijvoorbeeld de glazen gevel in de PC Hooftstraat. Je voelt dat er meer opvallendheid, meer poëzie in zit. Je verwachting is dat veel mensen dat mooi vinden. Dat is uiteindelijk ook gebleken maar dus gebaseerd op instinct.” Kunnen we het niet meer hard maken wat het oplevert, met alle hedendaagse technieken zoals big data analyses? “Het zou heel goed zijn als we de economic of beauty met elkaar formuleren. Zo kostte de Erasmusbrug € 100 miljoen extra ten opzichte van een recht-toe-recht-aanbrug van de tegenpartij. Nu kun je zeker achteraf onderzoeken of dat het ook waard was. Waarom dat soort onderzoek niet plaatsvindt, daar begrijp ik niets van. Als we dat wel doen, betekent dat ook dat we kunnen anticiperen op meer investeringen, die we de opdrachtgever vragen.”

De glazen gevel in de PC Hooftstraat. (foto: Daria Scagliola & Stijn Brakkee)

Artificial intelligence

Is er ook niet juist veel meer behoefte aan specialisten? Artificial intelligence neemt veel werk over, maar die systemen moeten wel gebouwd en gevoed worden met steeds nieuwe oplossingen. “Je hebt gelijk dat er ook specialisten nodig zijn. Architecten voor softwareontwikkeling, robotaansturing, architecten die onderzoek doen naar de biologische omgeving, die samen met verkeerskundige het ruimtelijke model van de stad ontwikkelen.”

Belang van samenwerken

Wat is het belangrijkste wil je in deze veranderende wereld slagen? “Ben niet alleen met jezelf bezig, maar ga ongelooflijk met elkaar samenwerken. Stel daar ruimte, tijd en geld voor beschikbaar. Doe je dat niet, dan ben je totaal niet interessant.”

Foto bovenaan: Sanne van der Most

De uitgebreide versie van dit interview staat in Duurzaam Gebouwd Magazine #37, dat half juni verschijnt. Dit blad is ook te lezen via DuurzaamGebouwd.nl/Duurzaam-Gebouwd-Magazine.