Met gemiddeld 14,3 graden Celsius is 2008 ‘slechts’ het tiende warmste jaar sinds structurele metingen van de wereldtemperatuur in 1850 begonnen. Maar de trend naar een warmer klimaat zet onmiskenbaar door, stelt de WMO.

"Wat in het Arctische gebied gebeurt is een van de belangrijkste indicatoren van klimaatverandering", zegt Michel Jarraud, secretaris-generaal van de VN-organisatie. "De trendlijn loopt nog steeds door." Op een persconferentie laat Jarraud zien dat het ijsoppervlak dit jaar het één na kleinst was sinds satellietmetingen begonnen in 1979. Alleen in september 2007 was de ijsuitbreiding nog kleiner.

Maar satellieten kunnen ook de dikte van het zee-ijs meten, en ook die blijkt steeds verder af te nemen. "Omdat het ijs in 2008 dunner was, was het ijsvolume kleiner dan in enig ander jaar", stelt het rapport. "Dit seizoen heeft de neerwaartse trend van meer dan dertig jaar nog duidelijk versterkt."

La Niña
Dat het in 2008 iets minder warm was dan in voorgaande jaren werd veroorzaakt door een krachtige La Niña in de Grote Oceaan, tussen eind 2007 en begin 2008, stelt de WMO. La Niña zorgt altijd voor een tijdelijke afkoeling, terwijl de tegenhanger, El Niño, zorgt voor verdere versterking van de opwarming. De twee wisselen elkaar af, in wat meteorologen de ENSO-golfbeweging noemen.

"Dit decennium is weer 0,2 graden warmer dan het vorige. We moeten er op die manier naar kijken, decennia vergelijken, en geen individuele jaren", zegt Peter Stott, een klimatoloog van het gezaghebbende Hadley Center, verbonden aan het Britse KNMI, dat de gegevens voor het WMO-rapport heeft geleverd.

Neerwaarste spiraal
De tien warmste jaren ooit gemeten hebben allemaal plaatsgevonden in de periode na 1997. Rond de Noordpool wordt de gemiddelde temperatuurstijging nog versterkt omdat de voortzettende ijssmelt er zorgt voor een afname van de albedo, het weerkaatsingsvermogen van het oppervlak.

Steeds minder zonne-energie wordt door het witte sneeuwoppervlak teruggekaatst. In plaats daarvan wordt veel van de straling geabsorbeerd door donker, open water, waarbij het in warmte wordt omgezet.

Volgens veel wetenschappers bevindt de Noordpool zich mede door dit albedo-effect inmiddels in een dodelijke neerwaartse spiraal. De NASA denkt inmiddels zelfs dat al het ijs van de Noordpool al in 2013 gesmolten kan zijn, tientallen jaren eerder dan de voorspellingen van het IPCC in het laatste grote VN-klimaatrapport, uit 2007, dat als leidraad geldt voor het nieuwe klimaatverdrag.

Methaanuitstoot
Doordat smelt van het zee-ijs van de Noordpool zorgt voor extra opwarming, bespoedigt het ook snellere smelt van de Groenlandse ijskap. Smelt van de kolossale gletsjers op Groenland zorgen weer voor zeespiegelstijging, die volgens nieuw onderzoek nog in deze eeuw meer dan een meter kan bedragen. Ook versnelt het dooi van de Siberische permafrost, die daardoor grote hoeveelheden methaan gaat uitstoten, tot verdere versterking van het broeikaseffect.