Jos Lichtenberg, Remko Zuidema en Andy van den Dobbelsteen stuurden onlangs een brief aan de organisatie van de summit van de Club van Rome in Amsterdam. Deze open brief wordt  nu - voor alle geïnteresseerden - op Duurzaam Gebouwd geplaatst en dient ter discussie. 

Klimaat en energie vooral aanpakken in de gebouwde omgeving

Oktober, 2009

De Club van Rome komt 26 en 27 oktober bijeen in Amsterdam, tijdens een wereldtop met als thema ‘Climate, energy and economic recovery’. Het programma koppelt bekende namen aan allerlei probleemgebieden, maar de bouwsector wordt daarbij niet genoemd. Het congres lijkt vooral in te steken op het herdefiniëren van de klimaat- en energieproblematiek, zonder daarbij de meest significante sector mee te nemen, waarin bovendien enorme verbeterpotenties liggen.

Met 43% van de nationale energieconsumptie (productie en gebruik), 35% van alle afvalproductie (en daarvan al een derde deel tijdens het bouwproces) en 25% van alle wegtransport maakt de bouwsector in Nederland een ecologische voetafdruk van een reus. In de meeste Westerse landen gelden soortgelijke percentages. De klimaat- en energieproblematiek kan daarmee niet los worden gezien van de bouw en gebouwde omgeving.

Dat lijkt slecht nieuws, maar de bouw is ook een veelbelovend aandachtsveld: er kunnen immers grote klappen gemaakt worden. En daar wordt ook al volop aan gewerkt.

Zo zijn in ons land veel initiatieven voor het sluiten en helemaal schoon krijgen van kringlopen, populair geworden onder de naam Cradle to Cradle. Een duurzaam bouwstoffenbeleid begint bij de toepassing van bouwsystemen die milieuvriendelijk, flexibel en herbruikbaar zijn, zoals het SlimBouwen-principe. Daarnaast is Nederland ver met het herverwerken van bouw- en sloopafval, dat in het vervolg moet worden aangeduid als technische grondstoffen. Deze vergaande ‘verschoning’ van grondstoffenkringlopen is mogelijk en financieel haalbaar, maar wordt van overheidswege niet altijd stimulerend gefaciliteerd.

Een ander voorbeeld van initiatieven is de brede aanpak van energieneutrale gebouwen, wijken en zelfs hele steden of provincies, waarvoor (vooral technische) universiteiten en andere kennisinstellingen, provincies en gemeenten en diverse creatieve marktpartijen als architecten, stedenbouwers en ontwikkelaars samenwerken in onderzoeks- en ontwerpprojecten. Het interessante van de grootschalige projecten is dat duurzaamheid in de bouw zich niet meer beperkt tot een milieuvriendelijk ontworpen gebouw, maar dat grote gebieden in samenhang worden ontwikkeld en ruimtelijke inrichting als stuurmiddel voor (duurzame) mobiliteit en energiesystemen wordt ingezet. Voorbeelden hiervan zijn REAP, de Rotterdamse EnergieAanpak en –Planning alsmede de klimaatambities van de Gemeente Amsterdam, zoals uitgewerkt voor het gebied Buiksloterham.

Goede ideeën zijn er volop in de bouwsector; we kunnen ze onmogelijk allemaal noemen. Onder de naam BouwInnovatiePartnership is zelfs een collectief van bottom-up initiatieven geformeerd. En dat het duurzaamheidsbeoordelingsinstrument BREEAM-NL een initiatief van marktpartijen is, zegt ook veel.

Probleem is eerder de uitvoering van deze plannen en ontwerpen, waarvoor een doortastende opdrachtgever nodig is. Een opdrachtgever is ook de bepalende of beperkende factor in de inrichting van (innovatie)processen, en in het bijzonder de rol van de overheid als mega-opdrachtgever op alle niveaus is daarbij doorslaggevend. Wat de duurzame initiatieven in de bouwsector daarom vooral nodig hebben is stevige steun vanuit de overheid, om ze daadwerkelijk ten uitvoer te brengen en in te zetten waar dat nog niet gebeurt.

Wij denken dat juist de Club van Rome het gezag heeft om de overheidsaandacht hierop te vestigen. De maatschappelijke thema’s kennen binnen de versnipperde bouwsector zelf geen probleemeigenaar. Het aan de sector overlaten van duurzame ontwikkeling is dus geen alternatief en leidt tot een traag transitieproces. De echte oplossingen liggen nadrukkelijk op een integraal bedrijfsoverstijgend niveau.

In het kader van de Club of Rome Global Summit, maar ook met het oog op de naderende Klimaattop in Denemarken, willen wij nadrukkelijk specifieke aandacht vestigen op het belang en de potentie van de bouwsector. We leveren graag onze bijdrage om de noodzakelijke en urgente duurzame verbeteringsslag te maken.

Oktober, 2009

Jos Lichtenberg
Hoogleraar Product Development & Innovation, TU Eindhoven

Andy van den Dobbelsteen
Hoogleraar Climate Design & Sustainability, TU Delft

Remko Zuidema
Bestuurslid Stichting SlimBouwen