Wat kunnen we leren van koploper gemeente Nijmegen? - deel 1

Wat kunnen we leren van koploper gemeente Nijmegen? - deel 1

De resultaten van de Gemeentelijke Barometer 2015 lieten zien dat 79% van de Nederlandse gemeenten klimaat- en energiedoelen heeft geformuleerd. Echter, slechts 13% van de Nederlandse gemeenten gaf aan duurzaamheidsdoelstellingen gesteld te hebben voor het gemeentelijk vastgoed conform Europese wetgeving én hier beleid op te voeren.

In een eerdere blog benoemde ik de vijf basiselementen om tot succesvolle verduurzaming van gemeentelijke vastgoedportefeuilles te komen. In dit drieluik ga ik verder in op de best cases uit de praktijk; wat valt er bijvoorbeeld te leren van een gemeentelijke koploper - gemeente Nijmegen?

Zonder masterplan geen (gerichte) actie

Bijna 5 jaar geleden concludeerden de gemeente Nijmegen en Royal HaskoningDHV dat de gemeentelijke energierekening voor het grootste deel voortkwam uit de energie die er in de gemeentelijke vastgoedportefeuille gebruikt werd. Tegelijkertijd zag men verduurzamingkansen bij het uitvoeren van onderhoudswerkzaamheden. De aanleiding om verduurzaming concreet te maken. Een eerste stap omvatte de ontwikkeling van een strategie voor duurzaam vastgoed. De strategie, uitgewerkt in een masterplan, zet uiteen hoe op een effectieve en efficiënte manier tot verduurzaming van het vastgoed te komen én hoe deze tot uitvoering te brengen. Collega en projectmanager van Royal HaskoningDHV Jaap Wildeman: ‘We zien dat verduurzaming vaak ad-hoc wordt aangepakt en dat een onderliggende strategie en koers ontbreekt. Het masterplan vormde in Nijmegen een structurele, onderbouwde en gedragen aanpak waarmee zowel op politiek als ambtelijk niveau het benodigde draagvlak werd gecreëerd en er in de praktijk een basis lag om de gebouwspecifieke uitvoeringsplannen te ontwikkelen.’

Keuzes maken: gefocust kom je verder

Een uitdaging bij elke gemeente is de afstemming van de portefeuillestrategie en de verduurzamingstrategie. Duurzaam investeren in vastgoed dat geen strategische invulling krijgt, is namelijk voor veel gemeenten geen verantwoorde stap omdat de gemaakte investering bij verkoop mogelijk niet meer terugvloeit. De gemeente Nijmegen kent een vastgoedportefeuille van ruim 500 objecten. Het eerste verduurzamingsmasterplan concentreert zich rond 75 van deze objecten, zoals de wijkcentra, cultuurpodia en concernhuisvesting, die gezamenlijk circa 75% van de totale energievraag op zich nemen. ‘We hebben in eerste instantie gefocust op hoofdzakelijk de gebouwen waar de exploitatie volledig bij de gemeente ligt en die een groot aandeel hebben in het energieverbruik’, noemt Erik Cobussen, bouwmanager van de gemeente Nijmegen. Hierdoor zijn er in afgelopen jaren verbetermaatregelen genomen in de gebouwen waar de impact op de totale footprint het grootst is. Door daarnaast te focussen op de gebouwen die op middellange termijn het meest belangrijk zijn voor de doelen van de gemeente is daarmee de investering rendabel en verantwoord.

Naast techniek ook aandacht voor gedragsverandering

Verduurzamen gaat voor een deel over techniek, maar eveneens over bewustwording en gedragsverandering van de gebouwgebruikers. Wellicht een glazen plafond waar doorheen gestoten dient te worden, omdat technische aanpassingen makkelijker te maken (lijken te) zijn en effecten goed voorspelbaar zijn. In Nijmegen koos men voor een communicatietraject  ‘we gaan voor nul’  gericht op het voorkomen van verspilling. Binnen het traject ligt de focus op het communiceren over verduurzaming van gebouwen en bedrijfsvoering en  tegelijkertijd het enthousiasmeren van de medewerkers om zelf in actie te komen. Beleidsmedewerker Duurzame Ontwikkeling en kartrekker hiervan  Kim Kerckhoffs vertelt: ‘De ultieme energiebesparingen behaal je pas door óók naar gedrag te kijken. Dit kan gaan om relatief simpele verbeteringen zoals het uitzetten van alle desktopcomputers aan het einde van de dag. Dat klinkt logisch om te doen, maar dat het werkelijk gebeurd is nog niet altijd vanzelfsprekend.’ In Nijmegen zal in het kader van de Dag van de Duurzaamheid op donderdag 8 oktober door wethouder Vastgoed Renske Helmer in bijzijn van alle betrokkenen het laatste raam geplaatst worden. Dit moment zal gebruikt worden om samen met medewerkers de periode van gebouwgebonden verduurzaming af te sluiten en iedereen uit te dagen om met het eigen gedrag de next step te maken.

Na activeren en organiseren nu opschalen

Nijmegen toont zich op de hogere treden van de ‘maturity ladder’ als het gaat om verduurzaming van het vastgoed. Net als bij andere gemeenten zie ik het doorlopen van een fase van ‘activeren’ van politiek en beleid, waarna een fase van ‘organiseren’ oftewel het operationaliseren van doelstellingen en financieel mogelijk maken van projecten (over financiën meer in het derde deel van deze blogserie). De volgende stap in Nijmegen, maar ook bij andere gemeentelijke koplopers, is een fase van ‘opschalen’. Veelal gaat dit om het aanpakken van de kleinere gebouwen, om ingewikkelde huurconstructies, de minder rendabele maatregelen en (nog) sterker inzetten op gedragsverbetering. Het doorlopen van deze drie fasen helpt gemeenten om tot de meest gebruikte ambitie te komen: energieneutraliteit van de eigen organisatie.

Zoek verder binnen deze onderwerpen

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c225 c260
Samen bouwen aan de toekomst in Apeldoorn

Samen bouwen aan de toekomst in Apeldoorn

Op de plek van de voormalige basisschool in Ughelen verrijst een nieuw woonproject, dat niet alleen inspeelt op de woonbehoefte van vandaag, maar toekomstbestendig ...

Lees verder

c21 c225 c299
Een energieneutraal schoolgebouw voor het Gilde Vakcollege

Een energieneutraal schoolgebouw voor het Gilde ...

Begin 2025 betrok het Gilde Vakcollege Techniek zijn nieuwe schoolgebouw in Gorinchem. Een volledig energieneutrale school, gebouwd met duurzame en robuuste materialen. Henri ...

Lees verder

c21 c225 c260
De invloed van WLC en MPG op biobased bouwen

De invloed van WLC en MPG op biobased bouwen

In Europa koerst het beleid af op het hanteren van de Whole Life Carbon-aanpak voor een gebouw. Hierin ligt een focus op de CO2-uitstoot van een pand, gedurende ...

Lees verder

c21 c40 c225
Kamerbrief over implementatie EPBD: emissievrije gebouwen en nieuw energielabel

Kamerbrief over implementatie EPBD: emissievrije ...

In 2026 moet de derde herziening van de Europese richtlijn voor de energieprestatie van gebouwen, Energy Performance of Building Directive (EPBD IV), ...

Lees verder

c21 c225 c238
Mycelium als bouwsteen van de toekomst

Mycelium als bouwsteen van de toekomst

Tijdens een intieme bijeenkomst in de Heijmans Hive in Rosmalen stond op dinsdag 8 juli een wereldprimeur centraal: de Growing Facade. Deze 3D-geprinte, AI-geassisteerde ...

Lees verder

c21 c225 c260
Nieuwe uitvraag: €5 miljoen voor innovaties die woningbouw versnellen

Nieuwe uitvraag: €5 miljoen voor innovaties ...

Om het woningtekort in Nederland aan te pakken, willen we elk jaar 100.000 woningen bouwen: sneller, in grotere aantallen en betaalbaar. Maar die ambitie staat ...

Lees verder

c21 c225 c260
SAWA Rotterdam: een gebouw dat leeft

SAWA Rotterdam: een gebouw dat leeft

In het Rotterdamse Lloydkwartier staat een gebouw dat zich niet alleen laat lezen als een stapeling woningen, maar als een belichaamde toekomstvisie. SAWA is het ...

Lees verder

c23 c162 c225
WeGrow Congres 2025
sep29

WeGrow Congres 2025

Op maandag 29 september 2025 verwelkomt WeGrow bestuurders, boeren en bouwers in de sfeervolle Landgoederij in Bunnik voor het jaarlijkse WeGrow Congres. ...

Lees verder

c21 c225 c265
Van data naar duurzaam 

Van data naar duurzaam 

“We willen iets met duurzaamheid… maar wat precies?” Organisaties weten dat verduurzaming noodzakelijk is, maar het waar, hoe en wanneer blijft ...

Lees verder

c21 c40 c225
Biobased bouwen: wat het wel en níét doet voor energie, netcongestie en comfort

Biobased bouwen: wat het wel en níét ...

Steeds meer mensen kiezen voor biobased bouwmaterialen zoals hout, hennep, vlas en stro vanwege hun duurzame imago. Biobased materialen worden gewaardeerd om hun ...

Lees verder

c21 c41 c225 c243 c301
E-zine Netcongestie

E-zine Netcongestie

Netcongestie wordt vaak in één adem genoemd met allerlei uitdagingen. We sluiten onze ogen niet voor de complexiteit voor de opgave, maar geven in ...

Lees verder

c21 c225
<span lang='NL'>Van mooie woorden naar meetbare impact</span>

Van mooie woorden naar meetbare impact

In aanloop naar de Klimaattop Gebouwde Omgeving op 5 en 6 november organiseerde Duurzaam Gebouwd de eerste Innovatiebijeenkomst Circulair Bouwen. 

Lees verder

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up