Het onderzoek hittestress in Rotterdam laat in de zomer een verschil tot 8 graden Celcius aan tussen verstedelijkt en landelijk gebied.

Uit onderzoek dat het Nationale onderzoeksprogramma Kennis voor Klimaat samen met de gemeente Rotterdam, Deltares, WageningenUR, TNO en de GGD heeft uitgevoerd blijkt dat in steden 's zomers sprake is van een hitte-eiland effect.

8 graden
Tijdens windstille nachten is in Rotterdam een temperatuurverschil tussen verstedelijkt en landelijk gebied gemeten tot 8 graden Celsius. Voor de inwoners kan dat bij een temperatuurstijging door de klimaatverandering heel vervelend worden.  Het eerste rapport over het onderzoek is inmiddels afgerond.

Bakfietsen
De onderzoekers gebruikten voor hun metingen mobiele en vaste meetpunten. Voor de mobiele metingen werd op warme dagen met bakfietsen rondgereden. Hierop waren niet alleen een thermometer en vochtmeter gemonteerd, maar ook sensoren voor invallend zonlicht, de uitwisseling van warmtestraling, windrichting en windsnelheid.

Daarnaast werden ook via de vaste meetpunten op bijvoorbeeld het Groothandelsgebouw, bij het drijvend paviljoen in de Rijnhaven, het zwembad in Charlois, het Gemaal Ringvaartweg en in het buitengebied Delfgauw gegevens verzameld. Deze houden nog steeds bij hoe de temperatuur en luchtsamenstelling in de stad zich ontwikkelt.

Met satellietbeelden is vastgesteld wat de warmste en koelste plekken van de stad zijn in de zomer. Nog steeds rijdt er een tram door Rotterdam die de temperatuur meet. In de Berkelselaan wordt in 2011 en 2012 onderzocht wat de temperatuur is nabij gevels, midden op straat, onder bomen, boven gras  en bijvoorbeeld bij bomen en water bij de Bergsingel. Deze gegevens worden gebruikt in een vervolgonderzoek  over wat de meest slimme maatregelen om de buitenruimte zo aangenaam (in termen van warmte/thermisch comfort) mogelijk in te richten.

Warmte in de stad
Het verschil in de temperatuur tussen stedelijk en landelijk gebied is te verklaren doordat er in een stad meer gebouwen staan die zonnestraling opvangen en die warmte vasthouden. Ook verkeer en bedrijvigheid zorgen voor meer warmte.

Tegelijkertijd is er in dichtbebouwd gebied minder afkoeling doordat er minder open ruimte, waterpartijen, bomen en planten zijn. Overdag is de koelste plek te vinden in een park.

Uit het onderzoek blijkt verder dat de warmste plekken overdag (zoals bijvoorbeeld de Spaanse Polder) niet dezelfde zijn als de warmste plekken 's nachts (zoals Heijplaat). Water koelt af, zeker in het voorjaar. Dat geldt ook voor bewegend water. Ook is geconstateerd dat het hitte-eiland effect verdwijnt als het waait. 

Gezondheid
Hogere temperaturen in de stad kunnen leiden tot hittestress; een situatie waarin mensen daadwerkelijk last krijgen van de hitte en de kans op gezondheidsproblemen toeneemt. Zo gaf de GGD aan dat in de zomer van 2006 rond de 600 hittegerelateerde klachten binnen zijn gekomen bij de huisartsen in de regio Rotterdam.

Een direct verband met sterfte kan niet worden aangetoond omdat hitte niet wordt geregistreerd als mogelijk doodsoorzaak. Voor heel Nederland neemt de sterfte tijdens hittegolven echter wel met 12 procent toe.    

Meer groen en water
Nu steeds duidelijker wordt  dat groen, water en wind belangrijke factoren zijn, kan Rotterdam gerichte maatregelen nemen. Er zijn al subsidiemogelijkheden voor de aanleg van een groen dak: groene daken zorgen voor een koeler huis in de zomer. Maar ook groen langs gevels en het isoleren van gevels is effectief. De aanleg van extra waterpartijen, parken en bomen biedt uiteraard ook uitkomst. 

Het voordeel van zowel water als groen is dat het ruimte biedt aan een verkoelend briesje, waardoor de lucht- en de belevingstemperatuur tot aangename proporties worden teruggebracht. Bij de (her)inrichting van woonwijken kan daar rekening mee worden gehouden.

Andere veelbelovende maatregelen om de overlast van hitte te beperken liggen in het aanpassen van het gedrag, zoals de ramen overdag dichthouden en de zonneschermen omlaag, 's nachts de ramen open, luchtige kleding, voldoende drinken.

Foto: Een onderzoeker met de bakfiets op de Erasmusbrug op weg naar een meting.